Helaas is pesten op veel basisscholen nog steeds de orde van de dag. Bianca Tuerlings, schrijver van het boek ‘Dagmar en Elfin… en de leeuw die werd gepest’ geeft duiding.

De redenen om te pesten of om gepest te worden kunnen uiteenlopend zijn: een pester heeft bijvoorbeeld al jong geleerd dat hij of zij door te pesten veel ‘vrienden’ krijgt. Geen echte vrienden natuurlijk want deze ‘vriendschappen’ zijn vaak gebaseerd op angst voor de pester en niet op échte genegenheid of empathie. Of kinderen kunnen bijvoorbeeld gepest worden omdat ze zich na een pesterij opvallend gedragen: ze worden erg boos, bang of verdrietig, wat de pesters vervolgens stimuleert om verder te pesten.

Een andere zeer veel voorkomende, echter minder bekende en besproken oorzaak van pesten op basisscholen heeft te maken met een tweetal belangrijke ontwikkelingsfasen die kinderen in de basisschoolleeftijd (6-12 jaar) doorlopen:

1) De meeste kinderen van ongeveer 5-10 jaar zijn niet graag alleen en verwachten doorgaans dat hun ouder(s)/verzorger(s)/leerkracht(en) hen zullen beschermen. Ze gedragen zich afhankelijk en vertrouwen dan ook op de ‘alwetendheid’ en de bescherming van volwassenen.

2) De meeste kinderen van ongeveer 10-14 jaar echter, menen dat ze alles zelf weten. Ze hebben een sterke drang naar onafhankelijkheid, voelen zichzelf ‘superieur’ en vinden alle anderen (inclusief volwassenen) al snel sufferds en sukkels.

> lees verder onder de foto

Ieder kind zal deze geleidelijke ontwikkeling (van afhankelijk naar onafhankelijk) doorlopen maar 10% van de kinderen stapt te vroeg over naar de volgende ontwikkelingsfase of juist te laat. Zo kunnen er in één groep een paar kinderen zitten die zichzelf al op 8-jarige leeftijd superieur voelen en kunnen er in diezelfde groep een paar kinderen zitten die nog helemaal in het begin staan van hun onafhankelijkheidsontwikkeling.

Als ‘de superieure’ kinderen de ‘zich gemiddeld ontwikkelende’ kinderen al minder vinden, dan vinden deze kinderen de kinderen die zich nog erg afhankelijk gedragen ‘nog minder’. Deze kinderen lopen dan ook een grote kans om slachtoffer te worden van pesterijen door de ‘superieuren’.

Pesten is niet zomaar op te lossen. Daar is een integrale (alles omvattende) aanpak voor nodig. Deze aanpak zou uit de volgende 3 items behoren te bestaan:

1. Praten, praten en nog eens praten

Het allerbelangrijkste is, om kinderen die pesten in te laten zien dat de gevolgen van pesten groot zijn: dit hebben ze vaak niet eens in de gaten. Ze zijn veel meer gefocust hun eigen gevoel (een gevoel van macht of van superioriteit) dan op het feit dat ze andere kinderen enorm kwetsen.

Verleg de focus en laat pestende kinderen inzien dat ze met hun pesterijen anderen diep kwetsen en dat dat niet cool is. Leer ze tegelijkertijd dat het veel cooler is om begrip en respect te hebben voor anderen. ‘En zeg nu zelf’: ‘échte vrienden hebben die je leuk vinden om wie je bent is toch veel cooler dan ‘vrienden’ hebben die bang voor je zijn’? Daarnaast lucht praten voor alle partijen (gepesten, pesters, meelopers, etc.) meestal enorm op. Al pratende kom je misschien vanzelf al tot bepaalde (grotere of kleinere) inzichten en oplossingen.

Dit is natuurlijk gemakkelijker gezegd dan gedaan: het valt niet mee om te praten over een thema waarbij schaamte een grote rol speelt. Het helpt wanneer je gebruik maakt van een laagdrempelige aanleiding om het thema pesten bespreekbaar te maken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een film of een verhaal over pesten. Het verhaal: ‘Dagmar en Elfin… en de leeuw die werd gepest’ is een voorbeeld van een geschikt verhaal waarin een oranje leeuw zich superieur voelt, beseft wat de gevolgen van zijn pesterijen zijn en vervolgens zijn excuses aanbiedt.

2. Groepsklimaat versterken

Naast het erover praten is het ook heel belangrijk om het groeps- en schoolklimaat te versterken en positieve groepsvorming te bewerkstelligen. Positieve groepsvorming breng je tot stand door omstandigheden te creëren waarin kinderen elkaar écht kunnen leren kennen. Want… wanneer kinderen elkaar écht leren kennen, dan ontstaat er automatisch meer begrip en respect voor elkaar.

‘De Eilandenmethode’ is een voorbeeld van een methode die je kunt gebruiken om het groepsklimaat te versterken. Deze is speciaal ontworpen voor onderwijsinstellingen.

3. Werken aan houding: algemene- én lichaamshouding

Algemene houding (denken/voelen/gedrag):

• Positief leren denken

• Positief zelfgevoel ontwikkelen

• Voor de gepesten: anders leren reageren: bijvoorbeeld niet boos, bang of verdrietig maar krachtig, kort en helder.

• Voor de pesters: anders leren reageren: bijvoorbeeld door je gemeende excuses aan te bieden. Dit valt niet mee maar hier maak je pas écht vrienden mee.

Lichaamshouding:

• Ga ‘stevig staan’ (term uit ‘Rots en Water’)

• Loop met een rechte houding en een licht opgeheven hoofd

• Maak oogcontact en spreek met een duidelijke (niet te luide en niet te zachte) stem

• Draag kleding waarin je je prettig voelt

Een assertiviteitstraining en/of een training als ‘Rots en Water’ werkt aan een positieve algemene- en lichaamshouding. Ikzelf geloof ook heel erg in ‘de kracht van het onderbewuste’. Wanneer iemand op subtiele wijze een nieuw inzicht en een nieuw positief beeld over zichzelf krijgt aangereikt op een manier die alle zintuigen prikkelt, dan volgt een positiever zelfgevoel en daarbij passend positiever gedrag daarna vaak ‘als vanzelf’.

De kracht van het onderbewuste wordt aangesproken en gebruikt in het boek ‘Dagmar en Elfin… en de leeuw die werd gepest’. Dit boek vormt tezamen met de bijbehorende ‘Eilandenmethode’ een integrale (alle drie de bovengenoemde items zijn erin verwerkt) aanpak tegen pesten. Het boek is een voorleesboek voor kinderen van ongeveer 6 tot 10 jaar. Met dit boek en bijbehorende methode hoop ik een stukje bij te kunnen dragen aan het levensgeluk van zowel gepesten als pesters, want: iedereen verdient begrip en respect en iedereen verdient échte vriendschappen!

Website (voor meer informatie en toepassingen)

Website uitgever (voor meer informatie en bestellingen)