Soms komt verdriet onverwacht langs. Het volgt je en komt zo dichtbij dat je bijna geen adem meer kunt halen. Je kunt proberen het te verbergen. Maar het is net alsof je zelf verdriet bent geworden. Deze woorden vatten het boek 'Als Verdriet op bezoek komt' van auteur Eva Eland goed samen. Een interview.
Dag Eva. Waarom schreef je het boek 'Als Verdriet op bezoek komt'?
Het is lastig om één reden te noemen, omdat het boek een heleboel verschillende vormen en stadia heeft gehad, voordat het deze vorm heeft aangenomen. Tijdens mijn studie aan de Master Children's Book Illustration aan de Cambridge School of Art tussen 2015 en 2018 begon ik aan deze versie van het boek te werken.
Mijn wens was om een troostend boek te maken, dat de lezer als het ware zou omarmen. De intrinsieke motivatie voor het maken van dit boek is dat ik denk dat het heel belangrijk is dat we leren om onze eigen emoties te herkennen en er zorg voor te dragen.
Verdriet is onlosmakelijk met het leven verbonden. We kunnen proberen het te vermijden of veroordelen, maar wanneer we dat doen, vermijden en veroordelen we ook een stukje van onszelf, of de ander, en is het moeilijk om ons dan werkelijk met elkaar te kunnen verbinden. Door onze angst voor emoties te laten gaan, kunnen we ook ontdekken wat de emoties ons te bieden hebben. Wat voor inzichten ze met zich meebrengen, over ons verdriet, of wat er misschien achter schuil gaat.
Het is voor mijzelf een langzaam proces, maar hoe meer ik verdriet er kan laten zijn, hoe lichter het vaak ook wordt. Dit is een ervaring die ik graag deel met andere mensen.
Wat is de boodschap die het boek brengt?
De boodschap kan verschillend zijn, voor verschillende mensen, omdat het hoop ik genoeg ruimte laat voor mensen om het aan zichzelf te kunnen relateren, en welk verdriet er ook mag zijn in dat moment, groot of klein. De belangrijkste boodschap is misschien wel dat we niet bang hoeven te zijn voor verdriet. Dat het ons misschien iets kan zeggen over onszelf en waar we behoefte aan hebben. Misschien is het een uitnodiging om even rust te nemen en op te laden, of wil het juist heel graag gezien en erkend worden.
Wanneer we ons eigen verdriet leren kennen en het niet meer verstoppen maar er volledig laten zijn (en in wezen, onszelf zo ook volledig kunnen laten zijn en omarmen), kunnen we ook ervaren dat het een universele emotie is en het verdriet in een ander zien, zonder er bang voor te hoeven zijn of het meteen op te willen lossen.
Door gezocht te hebben naar een universele boodschap en in gesprek te raken over verdriet met anderen, ervaar ik ook steeds meer hoe we allemaal als mensen in wezen helemaal niet zoveel van elkaar verschillen. Het klinkt misschien als een cliché, maar er is veel meer dat ons met elkaar verbindt, dan dat wat ons van elkaar scheidt.
Hoe ga je als ouder om met een verdrietig kind?
Ik heb zelf geen kinderen, dus deze vraag kan ik niet beantwoorden. Wel heb ik een aantal jaren in de kinderopvang gewerkt en kan vanuit de ervaring als pedagogisch medewerker spreken.
Wanneer we ons richten op het welzijn van kinderen als verzorger, willen we denk ik graag dat kinderen zich op hun gemak voelen en vrolijk zijn. Wanneer een kind huilt, of zich op een andere manier uit dat niet met het beeld van een gelukkig en gezond kind strookt, denk ik dat we als verzorgers al snel het kind willen geruststellen of het verdriet wegnemen. Wellicht uit angst dat we anders als verzorger tekortschieten of uit bezorgdheid, is de neiging denk ik vaak om te proberen het verdriet meteen 'op te lossen'.
Ik denk dat het echter belangrijk is om kinderen de ruimte te geven om emoties te voelen, te onderzoeken en begrijpen en niet te snel over gaan in oplossingen zoeken of afleiding bieden. Soms is het benoemen van de emotie al genoeg, of de erkenning en een knuffel. Ik kan me van mijn eigen kindertijd herinneren dat ik soms gewoon tijd nodig had, om weer tot mezelf te komen als ik overstuur was of me overprikkeld voelde. Een veilige omgeving bieden, waarin kinderen zich kunnen uiten maar ook hun tijd mogen nemen om gevoelens te verwerken op een manier die bij ze past, lijken me belangrijke voorwaarden bij het leren omgaan met emoties op een gezonde manier.
Kinderen zijn vaak zo gevoelig, dat ze denk ik heel veel ontkende en onderdrukte gevoelens haarfijn aanvoelen – ook wanneer de mensen om hun heen zelf geen flauw benul hebben van deze emoties! Als volwassenen kunnen we voorleven dat verdriet er mag zijn en dat het, ondanks dat het soms kwetsbaar voelt, bij het leven hoort en oké is. Dat het geen teken van zwakte hoeft te zijn als je je verdrietig voelt, en dat emoties niet ongewenst hoeven te zijn maar juist ook heel veel energie in zich dragen en helderheid kunnen geven. Dan kunnen kinderen van jongs af aan emoties ervaren zonder de extra lading van angst, schuldgevoel en schaamte eromheen die er voor kunnen zorgen dat we ons in onszelf terugtrekken, en daardoor, in een periode dat we wellicht heel veel behoefte hebben aan menselijk contact, troost en bevestiging, dit contact juist vermijden.
Zoals ik al zei ben ik geen ouder – en kan ik daar weinig over het ouderschap zeggen. Dit zijn bevindingen die gebaseerd zijn op persoonlijke ervaringen, gesprekken met anderen en door me als niet-deskundige in de stof te verdiepen.
>> lees verder onder de foto
Wat is de kracht van praten over gevoelens met kinderen?
Ik denk dat praten over gevoelens met kinderen in eerste instantie een duidelijk signaal naar het kind is dat gevoelens hebben oké is, en een uitnodiging om het hierover te kunnen hebben, ook wanneer het kwetsbaar of ingewikkeld voelt.
Ik denk dat we zelden één emotie ervaren, zoals het boek verdriet als één enkele emotie toont. In mijn persoonlijke ervaring is het meestal een wirwar van emoties, die nauw verbonden zijn met gedachten en externe aanleidingen. Het kan bijzonder ingewikkeld zijn om dat allemaal uit te pluizen en altijd een duidelijke oorzaak te vinden.
Ik kan me herinneren dat ik dat als kind erg lastig vond. Ik voelde me vaak verdrietig zonder dat ik daar een duidelijke aanwijsbare oorzaak voor kon vinden, en begon me dan al snel schuldig te voelen, of was bang dat ik me aanstelde. Ook om die reden denk ik dat het belangrijk is om in eerste instanties emoties er gewoon maar te laten zijn – en niet direct de oorzaak te willen vinden of naar een oplossing te zoeken. Wel zou ik het denk ik fijn gevonden hebben als ik al van jongs af aan meer had geleerd over hoe ons brein werkt en dat gedachten en emoties zo nauw met elkaar verbonden zijn.
En hoe simpele maatregelen, zoals bewegen en regelmatig eten en drinken, al een wereld van verschil kunnen maken in hoe we ons voelen. Ik kan me voorstellen dat ieder kind (en ouder) echter verschillende behoeften heeft. Verdriet komt in alle soorten en maten, zoals er ook mensen in alle soorten en maten zijn. Jezelf leren kennen, inclusief alle emoties en hoe je ermee om kan gaan, is denk ik wel een belangrijke basis om jezelf als mens te kunnen ontwikkelen, en om vanuit meer vrijheid keuzes te maken en je leven vorm te geven.
